+668
2 gün öncə əməllicə doyülmüş və həzz aldığım üçün qarşılıq vermədiyim biri olaraq yazıram bu entrini. Əgər psixoloji əzab dözülməz hala gəlmişsə insan həqiqətən fiziki ağrıdan həzz alır. Hətta yaşamış biri olaraq deyirəm, bu hiss həzdən daha güclü bir hisdir. Bəziləri bunu "pataloji mazoxizm" və "cinsi mazoxizm" terminləri ilə qarışdıra bilər. Xeyir. Mazoxizm daha dərin köklərə sahibdir. Uşaqlıq travmaları, şəxsiyyət pozuntuları, hətta mübahisəli olsa belə mazoxist şəxsiyyət özəllikləri olan şəxslərdə mazoxizm görülə bilər. Self-harm və mazoxizm fərqini belə açıqlaya bilərik: mazoxistlərin özlərinə zərər vurmaqda məqsədi həzz almaqdır. Self-harm, yəni özünə xətər yetirən insanların isə məqsədi həzz almaq deyil, psixoloji əzabdan müvəqqəti qaçışdır, reallığa qayıtmaqdır. Ortaq xüsusiyyət odur ki ikisi də ölmək niyyətiylə etmir bunu. Amma nəticədə məqsədləri fərqlidir. Başlıq self-harm, yəni özünə xətər yetirmə olduğu üçün self-harmdan davam edək. Kimlər psixoloji əzabdan qaçmaq üçün özünə zərər verər: Ağır depressiyalı xəstələr (bax: psixotik depressiya)
, borderline şəxsiyyət pozuntusuna sahib şəxslər, güclü travma yaşamış xəstələr, dissosiativ pozuntulu xəstələr və s. Bir mümunə üzrə açıqlayım self-harmı. Saydığım psixopatologiyalar, xüsusilə major depressiyalı (əsasən psixotik depressiyalı) xəstənin beynini cəhənnəmə çevirir. Psixotik depressiyaya baxaq: Nihilistik dellüziyalar (hezeyanlar), ard-arda qurulan, incə-incə hesablanan intihar planları, beynin içində yanan ocaq kimi aktiv keçmiş acı təcrübələr, reallıqdan qopmalar, depersonalizasiya, derealizasiya, emosional partlayışlar və bu siyahını uzada biləcək onlarla simptom daha. İndi isə bu simptomların eyni anda yaşanaraq xəstənin beynini "partlatmağa" hazır olduğunu təsəvvür edin. Şüurlu və ya şüursuz olaraq beyin bu əzabdan qaçmağı istəyir. Və bədənin ehtiyat halında saxladığı endorfin adlı hormonu/neyrotransmitteri görür. Bu hormon stressi, ağrını, təşvişi və digər simptomları yüngülləşdirəcək qədər güclü bir hormondur. Bəs beyin necə ifraz etdirəcək bu hormonu? Ya bədənə güclü fiziki iş gördürəcək (bu arada idmançılarda bu hormon daha çox ifraz olunduğu üçün psixoloji cəhətdən də davamlı olurlar), ya da ona qədər gözləməyə taqəti qalmayıbsa hər hansı yollarla bədənə xətər yetirib fiziki ağrı yaradacaq. Təəssüf ki, beyin, xüsusilə sadaladığım xəstəliklərdən əziyyət çəkən beyin ikinci üsulu seçir. Çünki psixoloji əzaba dözəcək taqət qalmayıb artıq. Özünə zərər vermənin bir çox forması var. Qolları kəsmək, bədənin hər hansı nahiyyəsini yandırmaq, üzə, hətta gözə xətər yetirmək belə təəssüf ki, bu alternativlər arasında var. (özünə sırf diqqət çəkmək üçün zərər verənlər də ola bilər. Amma onları etiketləyib kənara atmaq yox, anlamaq lazımdır. Çünki işin ucu çox təhlükəli yerlərə çıxa bilir.)
Yaxşı, şəxs hər hansı bir yolla özünə zərər verdi. Endorfin hipofiz başda olmaqla sinir sisteminin müxtəlif şöbələrindən həm qana keçib ağrını yaradan reseptorlara çatır, həm də adını çəkdiyim psixiatrik xəstələrdəki "psixoloji cəhənnəmin" odunu söndürmək üçün limbik sistemə çatır. O dəqiqə beyindəki o "ocaqlar" sanki su səpilmişcəsinə rahatlayır. Stress azalır, təşviş azalır, acı xatirələr əvvəlki qədər incitmir beyni. Dopamin ifraz olunur. Əhval yaxşılaşır.
qeyd: entridə self-harmı və mazoxizmi romantikləşdirmirəm. Axıra qədər oxusanız geri dönülməyən fəsadların olduğunu da görəcəksiniz.
Endorfinimiz xəstənin psixoloji əzabını yatırdı. Amma bu çox çəkməyəcək. Psixoloji ocaqlar yenə yanmağa başlayacaq. Self-harmın təhlükəyə çevrildiyi an artıq başlamış olur. Necə ki asılılıqlar "bir dəfəylə bir şey olmazla" başlayıb dozanı qaldıra-qaldıra artır. Çünki beyin az olana "ya rəbb şükür" demir. Getdikcə daha çoxunu istəyir. Eynilə asılılıqlarda olduğu kimi beynin endorfin ehtiyacı da hər özünə xətərdə artaraq davam edir. Buna görə də təəssüf ki bədənə geri dönüşümü olmayan zərərlər verə bilir bu psixiatrik xəstələr. Hətta ölümə belə səbəb ola bilir.
Nəticədə, self-harm mazoxizm deyil, əksər hallarda aktual psixiatrik xəstəliyin xəbərçisidir. Xəstənin diliylə başa sala bilmədiyini özünə zərər verərək başa salmağa çalışmasıdır, reallığa qayıtma, bədənini hiss etmə üsuludur. Ona görə də belə şəxslər üçün vaxt itirmədən psixiatr və klinik psixoloqdan dəstək almaq şərtdir.
)